|
Bảy
lá một hoa (Paris polyphylla Sm.
var. chinensis (Franch.) H. Hara) là một dược liệu quý hiếm, có
tác dụng kháng vi sinh vật, cầm máu. Nghiên cứu về thành phần hóa học của bảy
lá một hoa cho thấy saponin là thành phần chính của loài này, và là thành phần
có hoạt tính chống ung thư tiềm năng. Tổng hợp tài liệu đến thời điểm hiện tại
đã có khoảng 150 hợp chất saponin được phân lập từ cây bảy lá một hoa. Cấu trúc
của các hợp chất này chủ yếu thuộc nhóm saponin steroid khung spirostan
(diosgenin. pennogenin), pseudo-spinostan, furostan, pregnan và saponin tri
terpenoid.
PolyphyllinD(Diosgenin-3-O-α-L-arabinofuranosyl-(1→4)-[α-L-rhamnopyranosyl-(1→2)]-β-D-glucopyranosid)
là một trong những thành phần chính của cây bảy lá một hoa và được chứng minh
là hoạt chất có tác dụng kiềm chế nhiều loại tế bào ung thư như: ức chế dòng tế
bào ung thư gan HepG2 và cả dòng tế bào ung thư gan kháng thuốc R-HepG2 [5],
gây độc tế bào ung thư vú, ung thư phổi … Dược điển Trung Quốc 2015 sử dụng 4
chất đánh dấu để kiểm nghiệm dược liệu Paris
(rễ phơi khô cùa 2 loài Paris polyphylla
Sm. var. yunnanensis (Franch.) Hand.
Mazz. và Paris polyphylla Sm. var. chinensis (Franch.) H. Hara được thu hái
vào mùa thu) gồm chonglou saponin I (pans saponin I. polyphyllin D), chonglou
saponin II (paris saponin II), chonglou saponin VI (paris saponin VI) và
chonglou saponin VII (paris saponin VII). Tổng hàm lượng của 4 chất trên không
được thấp hơn 0,60% tính theo dược liệu khô kiệt.
Nghiên cứu này được tiến hành nhằm xây dựng quy trình
phân lập, tinh chế và thiết lập chất chuẩn polyphyllin D, góp phần tạo nguồn
chất chuẩn phục vụ công tác kiểm tra và đánh giá chất lượng của dược liệu bảy
lá một hoa và các sản phẩm từ dược liệu này.
Đối tượng
nghiên cứu
Thân rễ cây bảy lá một hoa thu hái vào tháng 11/2017
tại tỉnh Lào Cai và được định danh tên khoa học là Paris polyphylla var. chinensis
Smith. Trilliaceae. Mẫu tươi thu hái được rửa sạch, để ráo nước, sấy ở nhiệt độ
55 ºC đến khô giòn, sau đó xay thành bột thô, sấy ở nhiệt độ 55 ºC đến khối
lượng không đổi.
Phương pháp
nghiên cứu
Chiết xuất,
phân lập bằng chiết lỏng - lỏng kết hợp với sắc ký cột. Sử dụng HPLC điều chế để tinh chế. Khẳng định
cấu trúc bằng các phương pháp phổ. Xây dựng tiêu chuẩn, kiểm tra chất lượng của
nguyên liệu thiết lập chuẩn và thiết lập chuẩn theo các quy định của Dược điển
Việt Nam V và ASEAN.
Kết luận
Quy trình chiết xuất, phân lập và tinh chế polyphyllin
D từ thân rễ cây bảy lá một hoa (Paris polyphylla Sm. var.
chinensis (Franch.) H. Hara) đã được thực hiện bằng sắc ký cột và
sắc ký lỏng hiệu năng cao điều chế. Kết quả thu được polyphyllin D đạt độ tinh
khiết để thiết lập chất chuẩn. Quy trình kiểm tra chất lượng polyphyllin D đã
được xây dựng bằng kỹ thuật HPLC với điều kiện sắc ký đơn giản
và được thẩm định đáp ứng các yêu cầu về độ đặc hiệu, độ đúng, tính tuyến tính
và độ chính xác. Kết quả đã thiết lập được chất chuẩn phòng thí nghiệm
polyphyllin D với hàm lượng đạt 97,47% tính theo nguyên trạng, độ không đảm bảo
đo mở rộng U = ± 0,32% với hệ số phủ k = 2 ở mức tin cậy 95%.
|